Kung ang isang táong minamahal mo sa buhay ay may long COVID, matutulungan mo siyang mabawasan ang hirap ng kanyang kondisyon, matutulungan mo siyang pahusayin ang kanyang kalidad ng buhay, masusuportahan mo ang kanyang paggaling, at matutulungan mo siyang iwasan na bumalik ang mga sintomas. Sa My Guide na ito ay makakahanap ka ng impormasyon tungkol sa maraming iba't-ibang mga sintomas na maaaring maranasan ng isang táong may long COVID, at mga istratehiya na makakatulong sa pamamahala ng mga sintomas.

Pangangalaga sa isang táong may long COVID

Kapag gumamit ka ng mas maraming enerhiya kaysa sa mayroon ka sa isang araw, maaari itong magresulta sa isang flare-up ng iyong mga sintomas. Ang ibig sabihin ng pacing ay ang paghati-hati ng iyong enerhiya sa iba't-ibang mga aktibidad na kailangan mong gawin at gusto mong gawin. 

Pacing

Inilalarawan ng Post-COVID o long COVID ang isang grupo ng mga sintomas at mga komplikasyon na nakakaapekto sa nervous system pagkatapos ng isang kompirmado o malamang na impeksyon ng COVID-19.


Ano ang Post-COVID o Long COVID? 

Ang sobrang kapaguran ay isa sa mga pinaka-karaniwan at nakapanghihinang sintomas para sa mga táong may long COVID. Ito ang napakalaking pagdarama ng pagod; maaari nitong gawing mahirap para sa iyo na gawin ang lahat ng gusto mong gawin, kabilang na ang physical, mental, at social/emotional na mga gawain at aktibidad. 

Sobrang kapaguran

Ang ibig sabihin ng PEM ay post-exertional malaise. Ito'y inilalarawan bilang karagdagang sintomas (halimbawa, sobrang kapaguran, brain fog, pangangapos ng hininga, pananakit ng ulo, pananakit ng katawan) pagkatapos ng hindi naman gaano karaming aktibidad. 


Post-Exertional Malaise

Kapag may Sobrang Kapaguran at Post-Exertional Malaise, magkakaroon ka ng kaunting-kaunting enerhiya bawat araw at mararamdaman mo na kung pinuwersa mo ang iyong sarili na gumawa ng mas marami, makaka- experience ka ng “crash.” Ang kaisa-isang paraan para dagdagan ang enerhiya sa iyong “energy bank account” ay ang i-adapt ang iyong buhay nang magkaroon ka ng karagdagang panahon para magbagal at magpahinga.

Pagkonserba ng Enerhiya

Ang iyong primary care provider (family doctor o nurse practitioner) ay ang táong mainam na makakausap para tulungan kang mag-navigate sa health system kapag ikaw ay may long COVID.

Pag-navigate sa Health Care System 

Ang dysautonomia ay disruption sa balanse ng parasympathetic at ng sympathetic nervous systems. Sa dysautonomia, ang paghila papunta sa fight or flight ay maaaring lumakas. Sa long COVID, sa palagay namin ay dysautonomia ang sanhi ng postural orthostatic tachycardia syndrome (POTS) at inappropriate sinus tachycardia. 

Dysautonomia

Trina-track ng heart rate monitoring ang iyong heart rate buong araw para malaman kung paano ka naaapektohan ng iba't-ibang mga aktibidad. Ang iyong heart rate ay makapagbibigay sa iyo ng mahusay na impormasyon na makakatulong sa iyo na maiwasang mag-over-exert nang hindi mo nalalaman ito at tulungan kang maiwasan na mag-crash.

Heart Rate Monitoring

Kapag may long COVID, karaniwang walang sira sa brain tissue. Gayunman, maaaring maapektohan ng long COVID kung paano ginagawa ng utak sa isang chemical at cellular level ang mga gawain.


Ang Brain Fog at Cognitive Issues

Ang breath work ay tungkol sa paggawa ng breathing exercises o techniques kung saan babaguhin mo ang iyong breathing pattern. Ito’y maaaring may paghinga nang mas dahan-dahan, paglanghap ng hangin hanggang umabot sa ibabang bahagi ng iyong mga baga, at pagpigil sa paghinga. Napansin ng maraming táong may long COVID na mayroon silang disrupted breathing pattern kung saan madalas silang humihinga nang papasók sa itaas na bahagi lamang ng kanilang dibdib at na masyado silang mabilis na humihinga.

Breath Work

Maraming mga táong naniniwala na ang sobrang kapaguran at kapansanan na nararamdaman ng mga táong may long COVID ay resulta lamang ng deconditioning o kawalan ng aktibidad. Gayunman, ang sobrang kapaguran na nangyayari kapag may long COVID ay resulta ng mga physiological na pagbabago sa katawan. Karaniwang inirerekomenda ang paraang tinatawag na symptom titrated activity progression. 

Pagbalik sa Pisikal na Aktibidad

Ang mga pagbabago sa iyong pangkaisipang kalusugan ay karaniwan kapag may long COVID. Ang pag-recover mula sa long COVID ay maaaring maging stressful, lalo na kapag nagtatagal ang mga sintomas. Karaniwang makadama ng stress, anxiety (nag-aalala, natatakot) o depression (naaapektohan ang mood, nalulumbay).  


Pangkaisipang Kalusugan

Hindi kailangang naka-recover ka nang 100% mula sa long COVID bago mo isiping bumalik sa trabaho o eskwelahan. Gayunman, kung mayroon ka pa ring flare ups ng mga sintomas at set-backs, o push/crash cycle, maaaring hindi mainam ang dagdagan ang iyong mga aktibidad o magplano/magsimula ng unti-unting pagbalik sa trabaho.

Pagbalik sa Trabaho

Ang ibig sabihin ng POTS ay postural orthostatic tachycardia syndrome. Ang ilang mga sintomas ay ang karamdaman na magaan ang ulo, brain fog, mga palpitasyon, pangangapos ng hininga, at iba pang mga sintomas kapag tuwid ang posisyon. Ang mga sintomas na ito ay karaniwang medyo humuhusay kapag nakahiga. Ang mga sintomas ng POTS ay maaaring mag-fluctuate sa katagalan ng panahon, magbago buong araw, at kadalasang mas malalâ sa umaga at sa mga araw kapag mas marami ang mga sintomas ng long COVID. 


Postural Orthostatic Tachycardia Syndrome (POTS) Management

Ang pangangapos ng hininga ay ang pakiramdam na parang walang hangin o kinakapos ka ng hininga. Ang mga táong nagre-recover mula sa COVID-19 ay karaniwang kinakapos ng hininga. 


Pangangapos ng Hininga 

Ang mga táong may long COVID ay maaaring makaranas ng matinding state of alertness sa kanilang nervous system, at ginagawa nitong mas mahirap ang makatulog, manatiling tulog, o mahimbing na tulog. Ang pagtulog ay karaniwang napakahalaga para makapag-recover ka mula sa long COVID. 

Sleep Hygiene

Maaaring hindi ka mabigyan ng iyong mga caregiver at health care providers ng malinaw at definitive na plano para asesuhin o i-treat ang iyong mga sintomas. Sa ngayon, walang iisang takdang treatment para sa long COVID. Ang karamihan ng mga tao ay sumusunod sa isang self-guided recovery path at gumagamit ng kombinasyon ng educational resources, tools, at mga istratehiya para pamahalaan ang mga sintomas. 

Ang Maging isang Self-Manager

Nawawalan ng ganang kumain ang maraming tao at mas kaunti ang kinakain nila kapag sila’y may long COVID. Dahil sa long COVID, maaaring magbago ang iyong pangamoy at/o panlasa,maaaring magkaroon ka ng pangangapos ng hininga, mahirapan kang lumunok, tuyô ang iyong bibig, para kang nasusuka, at hindi ka makadumi. 

Nutrisyon

Ang mga karagdagang pananakit ng ulo at iba pang kirot ay mga karaniwang sintomas pagkatapos ng impeksyon sa COVID. 


Pananakit ng ulo  

Ang tools at worksheets na ito ay makakatulong sa iyo na matuto kung paano gamitin ang pacing techniques habang gumagaling ka mula sa long COVID at kung paano mo madaradagan ang iyong sigla sa katagalan ng panahon. 

Tools at Worksheets + Long COVID 

Tools and Worksheets

May ilang iba't-ibang uri ng pananakit sa dibdib na maaaring maranasan mo pagkatapos maimpeksyon ng COVID-19.  Ang bawat pananakit sa dibdib ay maaaring malubha, at dapat ka laging magpunta sa doktor kung ito ang unang beses na naranasan mo ang ganitong pananakit sa dibdib, o kung mas madalas nangyayari ang iyong pananakit sa dibdib. 

Pananakit sa Dibdib

Ang ilang mga pasyenteng may long COVID ay nakakaranas ng mas mataas na heart rate kaysa sa normal o sa inaasahan sa kanila. 


Mga Palpitasyon

May dalawang uri ng pagkahilo na maaari mong maranasan pagkatapos maimpeksyon ng COVID-19. Ito ay ang vertigo (nahihilo na parang umiikot ang pakiramdam) at lightheadness (parang magaan ang pakiramdam ng iyong ulo).

Pagkahilo

Maaaring mawalan ka ng iyong panlasa o pangamoy dahil sa impeksyon ng COVID-19. Dahil magkakaugnay ang dalawang sensation na ito, nararanasan ng maraming tao na naaapektohan ang dalawang ito. Dahil sa mga pagbabagong ito, maaaring maiba ang lasa at amoy ng iyong mga paboritong pagkain pagkatapos mo magka-COVID. 

Mga Pagbabago sa Panlasa at Pangamoy

Tulad ng pag-iingat mo kapag bumibili ng isang tahanan, sasakyan, o appliance, mahalaga ring maging isang may-kaalamang consumer ng impormasyon at mga serbisyo sa kalusugan. Ang health websites na iniisponsoran ng mga ahensiya ng Pederal na Pamahalaan, mga malalaking propesyonal na organisasyon, at mga kilaláng medical schools ay karaniwang mahusay na sources ng impormasyon. 

Paano maging isang May-kaalamang Consumer 

Ang may tumutunog sa taenga, o tinnitus, ay maaaring isang nakakaasiwang sintomas na may kinalaman sa long COVID. Karaniwan itong inilalarawan ng mga tao bilang pagsipol, pagkuliling, o tunog na parang white noise. Ang tunog ay maaaring paulit-ulit o maaaring magbago, at maaari itong lumalâ sa bandang hapon. 

May Tumutunog sa Tainga

Maraming COVID-19 survivors ang nalulugasan ng buhok pagkatapos ng kanilang pangunahing impeksyon ng COVID.


Paglugas ng Buhok + Long COVID 

Paglugas ng Buhok

Ang PC-ICCN ay nangangahulugang Post-COVID-19 Interdisciplinary Clinical Care Network. Ito’y itinatag noong Fall 2020 at kabilang dito ang clinicians, academics, at mga pasyenteng dedikado sa long COVID recovery care sa B.C. Ang aming layunin ay ay ang suportahan ang pinakamabuting resulta para sa mga táong nagre-recover mula sa mga hindi nawawalang sintomas ng long COVID-19. 

Ano ang PC-ICCN?

Ang long COVID research ay lalo nang importante at ang kontribusyon ng lahat ay mahalaga. Kapag may diverse na kalahok (mga tao mula sa iba’-it ibang background) sa pagsasaliksik, masusuportahan nito ang pagdagdag sa kaalaman hinggil sa komunidad kung saan tayo nakatira.

MyGuide: Long COVID

Resource Catalogue